تاسیس شرکت های هلدینگ و چالش های مدیریت و نظارت بر شرکت های تابعه
1. شرکت های هلدینگ
هلدینگ یا شرکت مادر (Parent Corporate) شرکت بزرگی است که در رأس شرکتهای زیرمجموعه قرار گرفته و آنها را مدیریت می کند. درواقع هلدینگ با دارا بودن بیشترین سهام، وظیفه مدیریت و کنترل شرکتهای تابعه را بر عهده دارد. بنابراین شرکت های هلدینگ ارائه‌دهنده محصول یا خدمتی نبوده بلکه سازمان‌های بزرگ مالی هستند که سهام شرکتهای دیگر را در اختیار دارند. از این رو مدیریت چنین شرکتی سخت و دشوار است. زیرا تصمیمات اتخاذ شده توسط مدیر علاوه بر تأثیر بر شرکتهای تابعه، اثر مستقیمی بر خود هلدینگ و آینده آن خواهد داشت.از این رو یک مدیر موفق هلدینگ نیاز به دانش و آگاهی فراوانی نسبت به کسب‌وکار شرکتهای تابعه دارد.
به طور کلی، هدف از راه‌اندازی هلدینگ‌ها مدیریت و سرپرستی شرکتهای تابعه و به حداکثر رساندن ارزش دارایی صاحبان سهام است. هلدینگ‌ها با تکمیل سبد کسب‌وکارها و شرکتهای زیرمجموعه‌شان از طرفی میزان ریسک را کاهش می‌دهند و از طرفی دیگر هم‌افزایی ایجاد می‌کنند. طبق نظر آنسف که یکی مشهورترین چهره‌های مدیریت استراتژیک دنیا محسوب می‌شود، ۴ نوع هم‌افزایی که در شرکت های هلدینگ وجود دارد عبارتند از : ۱. هم‌افزایی فروش ۲. هم‌افزایی عملیاتی ۳. هم‌افزایی سرمایه‌گذاری ۴. هم‌افزایی مدیریتی. بنابراین مدیران هلدینگ باید با استفاده از استراتژی‌های مدیریتی، پورتفوی (سبد دارایی‌ها) خود را ارزیابی و تحلیل کرده تا بتوانند شرکتهای تابعه را به‌گونه‌ای هدایت و رهبری کنند تا به این هم‌افزایی‌ها دست یابند.
مدیران هلدینگ های بزرگ، با توجه به تعدد شرکت های زیر مجموعه و تنوع حوزه فعالیت ، نیازمند ابزارها و روش های مدیریتی هستند تا بتونند از طریق شاخص های کلیدی عملکرد، وضعیت موجود و روند شرکت های تابعه را کنترل نموده و از شفافیت و عدم تقلب در گزارش دهی شرکت های تابعه اطمینان حاصل نمایند و بتوانند ثروت سهامداران خود را افزایش دهند.
2. انواع شرکت های هلدینگ
شرکت های هلدینگ با اهداف خاص و در انواع مختلفی ایجاد می شوند. برخی از آنها با هدف تفکیک یک شرکت بزرگ و تولید اجزای مختلف یک محصول پیچیده مانند خودرو ایجاد می گردند. نوع دیگری از هلدینگ ، هلدینگ زنجیره تامین می باشد که در آن شرکت های تابعه با اهداف مشخص فعالیت های مختلفی انجام می دهند مانند هلدینگ فولاد که از شرکت های معدنی، حمل و نقل، گندله سازی و فولاد سازی تشکیل شده اند. برخی از شرکت های هلدینگ نیز مختلط بوده و از شرکت های تابعه با فعالیت های متنوع و به منظور کسب سود از فعالیت های مختلف ایجاد شده اند.
3. انواع روش های مدیریتی برای اداره و کنترل شرکت های تابعه هلدینگ
با توجه به نوع شرکت هلدینگ و تنوع فعالیت شرکت های تابعه، روش های مختلفی برای مدیریت شرکت های تابعه توسط هلدینگ وجود دارد. به طور کلی این روش ها در سه دسته زیر طبقه بندی می شوند.
مدل برنامه ریزی استراتژیک :
در این روش، شرکت مادر نقش طراح اصلی برنامه ها را داشته و مسئولیت های شرکت های تابعه را مشخص می کند. در این روش مدیران می بایست دارای اطلاعات کاملی از شرکت های تابعه باشند زیرا که کمبود دانش، سبب ایجاد خطرات اقتصادی می‌شود.
مدل کنترل مالی:
این روش افراطی ترین نوع تفویض اختیار است. شرکت مادر، فقط در نقش یک سهامدار است و کنترل مالی شرکت مادر، به مواردی چون تخصیص سرمایه، تعیین اهداف اقتصادی، ارزیابی کارآیی و مداخله برای اصلاح بازار مالی محدود می شود در این روش شرکت های تابعه با آزادی کامل به رقابت با یکدیگر می‌پردازند.
مدل کنترل استراتژیک :
این روش بر پایه فرآیند توافق بر برنامه های اصلی طراحی شده توسط شرکت مادر استوار است. شرکت مادر با تسهیل ارتباطات و ایجاد اشتراک مساعی میان شرکتهای تابعه، به ایجاد ارزش افزوده می پردازد.
حاصل مقایسه عملی و کاربردی این سه روش این است که، کنترل استراتژیک متداول ترین سبک است.
4. راه‌های کنترل شرکت هلدینگ بر شرکتهای تابعه
بر اساس روش های مدیریتی که شرکت های هلدینگ برای مدیریت شرکت های تابعه در نظر می گیرند
می توانند انواع روش های کنترلی زیر را مورد استفاده قرار دهند:
کنترل از طریق تعیین هیات مدیره شرکت های تابعه
با توجه به اینکه عمده سهام شرکت های تابعه متعلق به هلدینگ می باشد، شرکت هلدینگ از طریق انتخاب هیئت مدیره ای که بتواند منافع سهامداران را حفظ و توسعه دهد شرکت ها تابعه را کنترل می نمایند.
کنترل از طریق تعیین بودجه شرکت های تابعه:
هر یک از شرکت های تابعه بودجه مالی خود را بر اساس استراتژی های تعیین شده هلدینگ و هیئت مدیره تعیین نموده و در نهایت به تصویب هلدینگ می رساند. تجمیع بودجه شرکت های تابعه در مجموع بودجه هلدینگ را تشکیل خواهد داد و کنترل آن از الزامات مدیریت هلدینگ می باشد.
گزارشات و صورتهای مالی :
هلدینگ از طریق دریافت صورت های مالی شرکت های تابعه و سایرگزارشات مالی مورد نیاز عملکرد آنها و میزان انحرافات از بودجه تعیین شده را کنترل می نمایند. همچنین با تجمیع و تلفیق آن عملکرد کل هلینگ مورد ارزیابی قرار می گیرد. فرآیند جمع آوری اطلاعات و راستی آزمایی آن دارای پیچیدگی های زیادی بود و همچنین سرعت دریافت اطلاعات و پردازش سریع آن می تواند فرایند تصمیم سازی مدیران هلدینگ را تسریع نماید. تقلب شرکت های تابعه در ارائه صورت های مالی و گزارشات مربوطه می تواند منافع سهامداران اصلی(هلدینگ) را به شدت در مخاطره قراد دهد.
5. چالش های شرکت های هلدینگ در کنترل شرکت های تابعه
شرکت های هلدینگ جهت مدیریت و کنترل شرکت های تابعه با چالش های متعددی روبر هستند و جهت مدیریت و کنترل مناسب در راستای حفظ منافع سهامداران باید این چالش ها مرتفع گردد:
- عدم وجود فرآیند استاندارد در جمع آوری اطلاعات شرکت های تابعه
- استقرار نرم افزارهای مالی متفاوت و ساختار کدینگ مختلف در شرکت های تابعه
- تاخیر در دریافت گزارشات شرکت های تابعه و نیاز به پیگیری زیاد از طرف هلدینگ
- ارائه گزارشات در فایل های و فرمت های جداگانه و تجمیع آن توسط کاربر و خطای زیاد
- عدم امکان آنالیز بر روی سوابق اطلاعات و شاخص ها
- عدم وجود ساختار هماهنگ بودجه و عدم امکان تجمیع و پایش آن
- عدم ثبت سوابق و اطلاعات مربوط به طبقه بندی حساب ها و گزارش گیری آن
- عدم امکان دسترسی به اطلاعات بازار(بورس) و برسی رفتار ارزش بازار بر اساس صورتهای مالی
- عدم امکان برآورد لحظه ای ارزش بازار برای شرکت های غیر بورسی بر اساس شاخص های صنعت
- دستکاری و تقلب عامدانه مدیران شرکت های تابعه در گزارشات و صورت های مالی و عدم تشخیص بسیاری از موارد از طریق روش های حسابرسی معمول
